Rynek OTC w Polsce wróci na ścieżkę wzrostu w latach 2013-2016

Przed wejściem w życie ustawy refundacyjnej przewidywano, że głównym beneficjentem nowych zmian prawnych będzie sektor produktów sprzedawanych bez recepty. Ustawa odbiła się jednak znacząco również na aptecznej sprzedaży leków OTC i suplementów diety. Jak wynika z badania PMR przeprowadzonego w sierpniu 2012 r. 14% ankietowanych ograniczyło swoje wydatki na leki OTC.
Ponadto, apteki zostały pozbawione możliwości reklamy (dozwolona jest jedynie reklama leków OTC wewnątrz aptek), a większość programów lojalnościowych zostało zamkniętych lub zawieszonych (były one ważnym kanałem promocji produktów OTC), co w znaczącym stopniu odbiło się na segmencie leków OTC i suplementów diety.
Ustawa refundacyjna spowodowała również wzrost cen produktów OTC, przy jednoczesnym spadku marż na leki OTC i suplementy diety (apteki rezygnowały z części swojej marży). Placówki apteczne ograniczały również stany magazynowe leków Rx na korzyść produktów OTC. Miało to związek z częstą aktualizacją grup limitowych leków refundowanych. Przejawem zmiany profilu działalności aptek z Rx na OTC było również powstawanie paraaptek. Paraapteki to placówki oferujące przede wszystkim leki OTC, suplementy diety i kosmetyki i nieposiadające w ofercie leków na receptę. Nie są one zarejestrowane jako apteki i nie podlegają restrykcjom dotyczącym reklamy (z wyjątkiem zakazu reklamy produktów leczniczych). Paraapteki uruchomione zostały m.in. przez Internetowy Dom Zdrowia i Ziko.
Nastąpiły również zmiany w segmencie aptek internetowych, które są ważnym kanałem sprzedaży produktów OTC. W pierwszych miesiącach funkcjonowania ustawy część aptek internetowych zniknęła z rynku, co wynikało z niejasności co do interpretacji zakazu reklamy – początkowe interpretacje zakładały, że nawet sama sprzedaż leków przez internet może być uznana za złamanie zakazu reklamy. Ustawa refundacyjna spowodowała również wyhamowanie przyrostu nowych aptek internetowych. Wynika to z tego, że obecnie brak jest możliwości budowania odwiedzialności witryn (np. poprzez kampanie reklamowe płatnych linków czy działania e-mail marketingowe), przez co strona praktycznie nie jest odwiedzana i nie realizuje zamówień.

W 2012 r. zerowa dynamika
W 2012 r. spadki w segmencie aptecznym, wynikające przede wszystkim z negatywnego wpływu ustawy refundacyjnej, zostały zniwelowane przez dodatnią dynamikę zmiany sprzedaży w kanale pozaaptecznym. Ogółem, według danych PMR, wartość rynku pozostała na niezmienionym poziomie w porównaniu do 2011 r. „Pozytywny wpływ na rynek w 2012 r. miały m.in. wzrost cen, wprowadzanie nowych produktów lub nowych wersji opakowań produktów już istniejących, switche Rx-OTC, wzrost zainteresowania placówek handlu detalicznego produktami OTC, wysoka zachorowalność na grypę oraz trendy związane z demografią i zachowaniami konsumenckimi, np. starzenie się społeczeństwa i zwiększone zainteresowanie zdrowym stylem życia” mówi Agnieszka Skonieczna, starszy analityk rynku farmaceutycznego PMR i autorka raportu.
Jednocześnie, wielu konsumentów kupiło pod koniec 2011 r. na zapas również produkty OTC, w związku z paniką związaną z możliwym wzrostem cen po wejściu w życie ustawy refundacyjnej. W związku z tym w 2012 r., zwłaszcza na początku, ograniczyli oni zakupy takich produktów. Po drugie, konsumenci ograniczyli zakupy produktów OTC, które nie są dobrami pierwszej potrzeby, wskutek konieczności poniesienia wyższych wydatków na leki refundowane Rx, często niezbędne do ratowania zdrowia i życia.

Rynek odbije się w 2013 r.
W ocenie PMR, za sprawą niskiej bazy z 2012 r. i wysokiej liczby infekcji, rynek produktów OTC odbije się w 2013 r. i osiągnie dodatnią dynamikę na poziomie blisko 11%. Podobnie jak w 2012 r., pozytywny wpływ na dynamikę rynku będą miały wprowadzenia nowych produktów oraz wzrost cen. Trend wprowadzeń nowych wersji produktów dotyczył będzie zwłaszcza produktów przeciw grypie i przeziębieniu.
W 2013 r. kontynuowany będzie również trend ukierunkowania aptek na produkty OTC, co będzie także napędzało wzrost rynku. „Coraz większe zainteresowanie placówek handlu detalicznego lekami i suplementami diety będzie skutkowało dynamicznym wzrostem sprzedaży w segmencie pozaaptecznym, w którym, według prognoz PMR, generowana będzie wyższa dynamika niż na rynku aptecznym” dodaje Agnieszka Skonieczna.
Dodatkowo, w 2013 r. Ministerstwo Finansów ogłosiło, że podwyższona stawka podatku VAT (8% w przypadku leków), obowiązywać będzie do końca 2016 r., a nie, jak pierwotnie zakładano, do końca 2013 r. Podatek VAT nie będzie miał więc negatywnego wpływu na dynamiki rynku OTC w analizowanym okresie.
Ogółem, według prognoz PMR, w latach 2013-2016 rynek produktów OTC osiągnie średnioroczną stopę wzrostu na poziomie 6,6%.