Dlaczego nowelizacja ustawy o refundacji jest pilnie potrzebna?

Dlatego pomimo oczywistych wad ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych przez wiele lat nie sposób było jej znowelizować – każda próba przyjęcia większej nowelizacji szybko upadała po gorących dyskusjach na temat kierunku zmian i konsekwencji wdrożenia takich lub innych rozwiązań.

DNUR – sukces czy porażka?
Właśnie z powyższego punktu widzenia uchwalenie i wejście w życie ubiegłorocznej dużej nowelizacji ustawy o refundacji (czyli DNUR) można by nazwać sukcesem; niestety ten sukces miał dość wysoką cenę.

Wiele zmian, które ta nowelizacja wprowadziła do ustawy, z czasem okazało się być niedostatecznie przemyślanych, pomimo że prace nad ustawą nowelizującą wcale nie były nadzwyczaj szybkie. W efekcie niektóre z nich w praktyce okazały się być dość niefortunne, żeby nie powiedzieć wręcz, że szkodliwe czy nawet (w kilku przypadkach) niemożliwe do stosowania.

Z tego powodu polskie przepisy regulujące postępowania refundacyjne i zasady refundowania leków ze środków publicznych, które już wcześniej były oceniane przez rynek farmaceutyczny jako mało przyjazne i niesprzyjające szybkiemu udostępnianiu nowych leków pacjentom, od 1 listopada ubiegłego roku stały się jeszcze bardziej uciążliwe, zwłaszcza dla wnioskodawców – podmiotów ubiegających się o refundację leków.

DNUR rodził problem za problemem
O tym, jak duże praktyczne problemy spowodował DNUR, świadczy liczba i treść kolejnych komunikatów, publikowanych przez Ministerstwo Zdrowia, a dotyczących stosowania (lub niestosowania) poszczególnych nowych regulacji, wprowadzonych przez DNUR.

W świetle danych zaprezentowanych przez Ministerstwo Zdrowia podczas spotkania 15 lipca br., do połowy lipca (od dnia wejścia DNUR w życie) na stronie resortu ukazało się aż 11 komunikatów, których potrzeba wydania zaistniała w związku z nowelizacją ustawy o refundacji; samo ministerstwo określiło tę sytuację mianem „komunikatozy przewlekłej”.

Co więcej, nadal są wydawane kolejne komunikaty, jako że w kolejnych miesiącach stosowania zmienionych przepisów ujawniają się nowe problemy czy zagadnienia wymagające skomentowania przez regulatora.

Sam fakt publikowania komunikatów należy oczywiście ocenić bardzo pozytywnie; Ministerstwo Zdrowia wychodzi tu naprzeciw potrzebom wnioskodawców i innych uczestników systemu refundacji, starając się wyjaśniać niezbyt czytelne przepisy znowelizowanej ustawy lub wskazując, w jakich przypadkach nie będą one egzekwowane.

Jednakże w idealnym świecie, w którym obowiązywałaby wystarczająco jasna i precyzyjna ustawa refundacyjna, komunikaty nie byłyby potrzebne. Przepisy powinny być bowiem pisane tak, by nie zostawiały wielkich wątpliwości co do ich treści i stosowania; nie powinny również rodzić potrzeby ich obejścia czy ignorowania.

Czy jest możliwe stworzenie tak doskonałego prawa właśnie w obszarze refundacji?
Z pewnością będzie to trudne, z uwagi na wyzwania związane z nierozwiązywalnym problemem wiecznych niedoborów środków z budżetu państwa, przeznaczonych na finansowanie ochrony zdrowia. Niemniej, w ustawie o refundacji jest teraz wiele do poprawienia i nie da się zaprzeczyć, że kolejna nowelizacja mogłaby usunąć chociaż część z problemów, z którymi mierzą się teraz podmioty i osoby zajmujące się refundacją w praktyce.

Niestety, rozwiązania tymczasowe mają to do siebie, że często zostają na długo – i zachodzi obawa, że po wyjaśnieniu w drodze komunikatów największych wątpliwości wprowadzonych przez DNUR zapał do dalszych prac legislacyjnych w tym obszarze nieco opadł.

Świadczyć może o tym niedawno opublikowana w mediach informacja, zgodnie z którą projekt kolejnej nowelizacji zostanie przekazany do konsultacji publicznych nie wcześniej niż w pierwszym kwartale przyszłego roku.

Należy jednak pamiętać o tym, że komunikaty nie zastąpią obowiązującego prawa
W branży farmaceutycznej przyzwyczailiśmy się wprawdzie do sytuacji, w której różne legislacyjne błędy czy niedopatrzenia są prostowane właśnie pisemnymi wyjaśnieniami ze strony urzędników publicznych, jednakże takie wyjaśnienia – o czym niekiedy zapominamy – nie stanowią obowiązującego prawa.

Są to tylko opinie lub rekomendacje, które po pierwsze mogą z czasem ulec zmianie, a po drugie nie mają żadnej mocy wiążącej. Zwłaszcza w obszarach tak sensytywnych jak ochrona zdrowia, w dodatku związanych z wydatkami z budżetu państwa, powinny obowiązywać jasne, niebudzące wątpliwości i w pełni egzekwowalne przepisy prawa, które nie będą wymagały fastrygi w postaci komunikatów tłumaczących, co ich „autor miał na myśli”.

Dlatego kolejna nowelizacja powinna być szybka, zgodnie z tym, na co wskazuje powszechnie już używany na jej określenie akronim: SZNUR.

Tekst adwokat Katarzyny Czyżewskiej z Czyżewscy Kancelarii Adwokackiej.

Przeczytaj także: „Po DNUR pora na SZNUR”.